Περιεχόμενα

Ενδεικτικό Κεφάλαιο

Δείτε το στον ΕΥΔΟΞΟ

Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να περιγράψει και να εξηγήσει, ως ένα βαθμό, πώς λειτουργεί μια ναυτιλιακή επιχείρηση μέσα στα πλαίσια των θεσμών. Πιο συγκεκριμένα, αναφερόμαστε κυρίως στη φορτηγό ναυτιλιακή επιχείρηση και λιγότερο σ' αυτή που ασχολείται με την επιβατηγό ναυτιλία. Η ναυτιλιακή επιχείρηση δεν διοικείται μόνο με επίδειξη επιχειρηματικού πνεύματος. Η ναυτιλιακή επιχείρηση λειτουργεί μέσα σε πλαίσια που έχουν δημιουργηθεί από διεθνείς και τοπικές ρυθμίσεις, πολλές φορές διαφορετικές από χώρα σε χώρα. Η γνώση αυτών των πλαισίων θεωρείται αυτονόητη και υπό αυτή την έννοια, έχουμε μια κλασική περίπτωση διεθνούς εταιρείας, ιδιαίτερα ευαίσθητης σε κάθε αγορά και κάθε ρυθμιστικό πλαίσιο.
Από πλευράς ναυτιλιακής πρακτικής, λίγο ενδιαφέρει ο τρόπος με τον όποιο παρήχθησαν αυτοί οι κανόνες, ενώ αντιθέτως, τα μέγιστα ενδιαφέρει το τι και πώς έχει ρυθμιστεί. Η εικόνα που κανείς συναποκομίζει από την ανάγνωση αυτού του πονήματος δεν είναι η πλήρης. Η πληρότητα έχει θυσιαστεί στο βωμό της συντομίας και της απλότητας. Η πλήρης εικόνα αποκτάται σχετικά εύκολα με την αναδρομή του αναγνώστη στις πηγές και αυτό συνίσταται οσάκις συζητείται συγκεκριμένη περίπτωση που επιβάλλει τη λήψη αποφάσεων.
Η ναυτιλιακή επιχείρηση πάντως είναι μια επιχείρηση διαφορετική από τις άλλες. Η ιδιαιτερότητά της δεν έγκειται μόνο στο ότι ασχολείται με πλοία, αλλά επεκτείνεται στο ότι λειτουργεί μέσα σ' ένα ιδιαίτερα αυστηρά ελεγχόμενο πλαίσιο και στο ότι είναι συνεχώς υποχρεωμένη να αναζητά κοινό τρόπο συνεννόησης ανάμεσα σε δύο διαφορετικής φιλοσοφίας καθεστώτα: αυτό της στεριανής επιχείρησης, που κινείται ελεύθερα μέσα στα πλαίσια που ορίζει το σημερινό οικονομικό σύστημα και σε εκείνο του πλοίου, που έλκει την καταγωγή του από στρατιωτικού τύπου παρελθόν.
Οι δύο κόσμοι συνεργάζονται και συγκρούονται ταυτόχρονα μέσα στην εξέλιξη του χρόνου σε έναν κόσμο που αλλάζει, όπως αλλάζει το νομικό, το τεχνολογικό και το διοικητικό πλαίσιο της ναυτιλίας. Παρά τη συνεχή αλλαγή, λίγο πολύ σε όλα τα επίπεδα, η διαφορά στη νοοτροπία παραμένει, πέρα και πάνω από άτομα, ομάδες ή επιχειρήσεις.
Το σημείο θεώρησης αλλάζει συχνά ως προς την ποικιλία των θεσμών που πραγματεύεται, τις δεξιότητες που απαιτεί, το συνεχώς εναλλασσόμενο θεσμικό πλαίσιο, αλλά και ως προς την απόσταση από το αντικείμενο. Ο αναγνώστης θα πρέπει να είναι προετοιμασμένος να δει τα πράγματα με διαφορετικές οπτικές γωνίες, δηλαδή σαν μάνατζερ, σαν οικονομολόγος, σαν ναυτικός, σαν αξιωματούχος σημαίας, σαν τεχνικός και -γιατί όχι- σαν νομικός του δημοσίου και ιδιωτικού διεθνούς δικαίου.
Όλα αυτά είναι αναγκαία, διότι κάπως έτσι είναι και οι προδιαγραφές για την άσκηση του δυσκολότερου ίσως, αλλά και του γοητευτικότερου, αντικειμένου σε όλη την οικονομία, δηλαδή του υψηλού επιπέδου διοικητικού στελέχους ναυτιλιακής επιχείρησης. Ευχή μας είναι η προσπάθεια αυτή να αποτελέσει ερέθισμα για συζήτηση και βαθύτερη μελέτη των διεθνών θεμάτων ώστε να διευκολυνθεί η αναζήτηση λύσεων στα καθημερινά προβλήματα της ναυτιλίας. Ένα είναι βέβαιο: όσο περισσότερο κανείς διαβάζει, τόσο περισσότερο του δημιουργείται η ανάγκη να εμπεδώσει και να επεκτείνει τις γνώσεις του στο συγκεκριμένο αντικείμενο.
Η οικονομική της ναυτιλίας είναι ένας νεαρός κλάδος ο οποίος έχει μεν τη βάση του στην κλασική οικονομική ανάλυση, αλλά από εκεί και πέρα οι εφαρμογές αυτής είναι σχετικά περιορισμένες. Αν και οι περισσότεροι ναυτιλιακοί οικονομολόγοι προέρχονται από κλασικές οικονομικές σπουδές, η ναυτιλιακή οικονομική είχε την τύχη να προσελκύσει επιστήμονες και από άλλους χώρους οι οποίοι έφεραν μαζί τους τα εργαλεία και τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις από το χώρο τους. Κατά αυτόν τον τρόπο, ο ακαδημαϊκός μας χώρος σήμερα ξεπερνά κατά πολύ τα όρια ενός πανεπιστημιακού τμήματος και καθημερινά εμπλουτίζεται με εργασίες που προέρχονται από μια πλειάδα επιστημονικών αντικειμένων.
Μέσα στο χρονικό διάστημα 65-70 ετών, στο οποίο εξελίχθηκε η σύγχρονη ναυτιλιακή οικονομική, έγιναν διάφορες προσπάθειες για να μπορέσουν να ερμηνευθούν ορισμένα φαινόμενα. ʼλλες ξεκίνησαν από ποσοτικές εφαρμογές, άλλες από εμπειρικά μοντέλα, και κάποιες άλλες αγνόησαν τελείως τη θετική προσέγγιση και προτίμησαν να περιγράψουν σχέσεις, ελπίζοντας ότι στο μέλλον θα βρεθούν συνεχιστές οι οποίοι θα μπορέσουν να αποδείξουν την αλήθεια των όσων συνέλαβαν αυτοί που προσπάθησαν να εξηγήσουν τα όσα συμβαίνουν...
Το γεγονός είναι ότι η ναυτιλιακή οικονομική είναι νεότατη και δεν έχει ξεπεράσει ακόμα το στάδιο των παιδικών ασθενειών. Υπάρχει ακόμα κάποια δυσκολία στο να ορίσουμε το πεδίο το οποίο πρέπει να καλύπτει, υπάρχει δυσκολία να ξεχωρίσουμε το ουσιώδες από το επουσιώδες, υπάρχει συγκεκριμένη δυσκολία στο να περάσουμε από το όλον στο επιμέρους και από τις απλές σχέσεις σε πολυδιάστατες σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στο χώρο και στο χρόνο.!
Ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι η θεωρητική προσέγγιση που εκτίθεται στο πρώτο κεφάλαιο, αν και υιοθετεί την περιγραφική μέθοδο για να αναλυθούν οι σχέσεις, στην πραγματικότητα στηρίζεται πάνω σε εκτεταμένη ποσοτική ανάλυση η οποία έλαβε χώρα στο παρελθόν και της οποίας τα αποτελέσματα εξακολουθούν να ισχύουν.
Ενώ η ναυτιλιακή οικονομική εξελίσσεται με μάλλον συντηρητικούς ρυθμούς, έχει επέλθει μια επανάσταση στον τρόπο εργασίας. Στις ναυτιλιακές επιχειρήσεις, οι προσωπικοί υπολογιστές και το εξειδικευμένο λογισμικό έχουν αλλάξει τελείως τον τρόπο με τον οποίο ο κλάδος λειτουργεί, έχουν κάνει την εμφάνισή τους οι πρώτες εφαρμογές ERP2 και έχει αρχίσει να γίνεται αντιληπτό ότι από αυτές τις εξελίξεις ευνοημένες είναι οι μεγαλύτερες εταιρείες. Δεν είναι υπερβολή πάντως να επισημάνει κανείς ότι είναι ορατός ο κίνδυνος αυτά τα οποία εμείς θεωρούμε σήμερα σημαντικά και σωστά, σε λίγα χρόνια να είναι ξεπερασμένα και αποπροσανατολιστικά για τους επερχόμενους. Είναι γεγονός, εξάλλου, ότι είναι πάρα πολύ νωρίς για να συλλάβουμε στην πλήρη της έκταση την επίδραση που θα έχουν υπολογιστές και λογισμικό πάνω στον τρόπο που σκεπτόμαστε.
Παρά ταύτα, στο ορατό μέλλον πλοία θα εξακολουθούν να κατασκευάζονται, φορτία θα αναζητούν πλοία, βαπόρια θα ζητούν ναύλο και όλα αυτά θα ρυθμίζονται από το σημερινό κανονιστικό πλαίσιο με τις όποιες αλλαγές προκύψουν. Όπως παλαιότερα, έτσι και στο μέλλον ο άνθρωπος θα προσπαθεί να κατανοεί πώς λειτουργεί ο κόσμος γύρω του και να βάζει τάξη και νομοτέλειες εκεί που φαινομενικά επικρατεί το χάος. Συνεπώς, θέλουμε να πιστεύουμε ότι η προσπάθεια δεν είναι μάταιη, αντίθετα, μπορεί κάποια κομμάτια της να είναι χρήσιμα σε κάποιον που θα ασχοληθεί με τα ίδια θέματα στο μέλλον.